İqtisadiyyat İnstitutunda "Nizami Gəncəvinin əsərlərində iqtisadi motivlər" mövzusunda elmi seminar keçirilib

   Seminarda İnstitutun «İqtisadi siyasətin nəzəri əsasları və iqtisadi fikir tarixi» şöbəsinin baş elmi işçisi, iqtisad elmləri doktoru Seyfəddin Səməndərov “Nizami Gəncəvinin əsərlərində iqtisadi motivlər" mövzusunda məruzə ilə çıxış edib. Tədqiqatçı bildirib ki, dahi Azərbaycan mütəfəkkiri Nizami Gəncəvi öz dövrünün ictimai-iqtisadi münasibətlərinə, ziddiyyətlərinə biganə qalmamış, öz əsərlərində iqtisadi baxışlarını da əks etdirmişdir. Şair öz poemalarında “dövlət”, “sərvət”, “pul”, “qızıl” və s. kimi anlayışlar işlədir. Lakin şair, əsil dəyərin maddi deyil, bu fani dünyada mənəvi ünsürlərə aid olması fikrində idi. Belə bir yanaşma Nizaminin tam olaraq tərki dünya olması demək deyildir. Nizaminin əsərlərində torpaq istehsal prosesinin ən qiymətli və təbii vasitəsi kimi səciyyələndirilir. Onun fikrincə “Bütün gövhərlər parıldasalar da, onların hamısından bahalısı torpaqdır”. Buna görə də o, torpağı qorumağı, onu çirkləndirməməyi, “bağrını yarmamağı” məsləhət görürdü. O, insanlara, torpaq sahiblərinə müraciətlə deyir ki: ”Bu torpağın qiymətini yüksək tut, ey naşükür, həmin torpağa görə şükr eylə... Bu torpağın ürəyində çoxlu xəzinə var”. Bu xəzinə insanları yemək, geymək və bütün yaşayış vasitələri ilə təmin edən bir anbardır. O deyiridi: “Torpağa mərhəmət göstərsən gül verər, zülm etsən isə tikan verər”.

 S.Səməndərov qeyd edib ki, böyük mütəfəkkirin yaradıcılığında əməyə yüksək qiymət verilirdi. Nizami xış, kotan, bel və s. alətlərlə torpağı əkib-becərənlərin, maldarların və çobanların, əli, dırnağı və alnının təri ilə məhsul hasil edənlərin əməyini ən yüksək və şərəfli iş hesab edirdi. Nizami ideyalarında daha bir mühüm məqam kimi elmə verilən yüksək qiymətdir. “Qüvvət elmdədir”, ”Bilikli adamlar uzağı görər” deyən Nizami elmi biliklərin cəmiyyət həyatında yeri haqqında xüsusi dünyagörüşə sahib olan mütəfəkkir kimi dəyərləndirliməlidir. Nizami deyirdi ki, məna yolunda yürü, bilik başın tacıdır. Daha sonra “Leyli və Məcnunda” on iki elmdən və bu elmlərin sirlərindən, hər bir elmin müxtəlif peşəkarlıq səviyyəsindən bəhs edir, oğlu Məhəmmədə faydalı elm axtrmağı tövsiyə edir.

 Məruzəçi vurgulayıb ki, Nizami yaradıcılığında ədalətli, xeyirxah hökmdarın taxta çıxması cəmiyyətdə bütün problemlərin (o cümlədən iqtisadi) ədalətli həlli və insanların rifah və əmin-amanlığa qovüşmasının ən düzgün yolu kimi dəyərləndirilirdi. Şair-mütəfəkkir ədalət və xeyirxahlıqla və bunun əksi olan zülm və zorakılıqla idarəetmənin iqtisadi nəticələri ilə bağlı fikirlər sürmüşdür. Eyni zamanda araşdırmlar belə deməyə əsas verir ki, XII əsrdə qərbi Avropadan daha erkən utopik hesb edilən ideyalar Nizami yaradıcılığında özünə yer alıb. Nizami poemalarında bac, xərac, cizyə və s. kimi vergi növlərindən bəhs edilir, sələmə qarşı kəskin etiraz var idi. Dahi şair insanlara mal-mülk, sərvət düşkünlüyündən uzaq olmağa, qənatçilliyə çağırırdı. Daha vacib bir məqam onun poemalarında sosial həmrəylikvə harmoniyanın əldə olunması ilə bağlı ideyaların da səslənməsidir. Nizami  dünyagörüşündə insanların cəmiyyət halında yaşaması, hamının bir-birindən asılı olması, birlikdə sərvət yaratması və bir-birlərinə xidmət göstərməsi təbii hesab edilirdi. Dövlətin və cəmiyyətin ədalət, qayda-qanun və xeyirxahlıqla idarə edilməsi ilə bağlı fikirlər bir qədər fərqli sözlərlə Nizami Gəncəvinin demək olar ki, bütün poemalarında səslənmişdir.

 Sonra məruzəci sualları cavablandırmış, mövzu ətrafında maraqlı və geniş müzakirələr aparılmışdır (economics.com.az).