Orta Dəhlizdə daşımaların şəbəkəsi genişlənir

 Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Marşrutu (Orta Dəhliz) Çindən Türkiyəyə və Avropa ölkələrinə, eləcə də əks istiqamətdə yük axınının artırılmasına xidmət etməklə region ölkələrinin ticarət-iqtisadi əlaqələrinin səmərəliliyinin yüksəldilməsində mühüm rol oynayır. 2023-cü ilin yanvar-iyun aylarında Orta Dəhlizin Azərbaycan seqmen­ti üzrə yükdaşımaların həcmi əvvəlki ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 1,8 dəfə və yaxud 77,2 faiz artaraq 1 milyon 325 min ton təşkil edib.

Ölkə Prezidenti İlham Əliyev 2023-cü ilin 6 ayının sosial-iqtisa­di yekunlarına həsr olunmuş mü­şavirədəki çıxışında son vaxtlar nəqliyyat sektorunun əhəmiyyəti­nin getdikcə artdığını vurğulayaraq bəzi məhdudlaşdırıcı tədbirlərin yeni nəqliyyat marşrutlarının açıl­masına gətirib çıxardığını bildi­rib. Azərbaycanın əlverişli coğrafi vəziyyətinin ölkəmiz üçün əlavə imkanlar yaratdığını diqqətə çat­dıran dövlətimizin başçısı deyib: “Biz nəqliyyat sektorunun inkişafı ilə bağlı uzun illər ardıcıl siyasət aparırıq və öz ərazimizdə infrast­rukturu, demək olar ki, əvvəlki dövrün tələbatına uyğun olaraq tam modernləşdirmişik. Amma bu gün tələbat daha da artır. Çünki yüklər artır, nəqliyyat marşrutla­rı, qeyd etdiyim kimi məhdudlaşır. Həm Şimaldan Cənuba və əks is­tiqamətdə, həm də Şərqdən Qərbə və əks istiqamətdə yükdaşımaların artması göz önündədir. Burada da Azərbaycan çox etibarlı tərəfdaş kimi çıxış edir və öz qonşuları ilə sıx təmasdadır, qonşuların nəq­liyyat problemlərinin həlli üçün öz köməyini də əsirgəmir”.

Yeri gəlmişkən, ölkəmizin əra­zisindən keçən mühüm nəqliyyat dəhlizləri yerli biznesin inkişaf et­dirilməsi üçün də əlavə imkanlar yaradır. İyulun 11-də keçirilən mü­şavirədə Prezident İlham Əliyev bu mühüm məsələdən ətraflı bəhs edib. Dövlətimizin başçısı bildi­rib ki, Azərbaycanın böyük yükləri aşıran tranzit ölkəyə çevrilməsi ilə yanaşı, gələcəkdə nəqliyyat mar­şrutları üzərində istehsal sahələri­nin, biznes imkanlarının yaradılma­sına da nail olmaq mümkündür. Bu baxımdan Ələt Azad İqtisadi Zona­sına dövlətimiz tərəfindən qoyulan sərmayə artıq nəticə verməyə baş­layıb. Prezident İlham Əliyev bu­nunla bağlı fikrinin davamı olaraq nəqliyyat dəhlizlərinin biznesə olan təsiri haqqında konseptual qayda­da müəyyən araşdırma aparılaraq konkret bir hədəfin müəyyənləş­dirilməsini tövsiyə edib. Prezident deyib: “Ölkə ərazisində Cənubdan Şimala və Şərqdən Qərbə gedən yollar, demək olar ki, rayonlarımı­zın əksəriyyətini əhatə edir. Demə­li, hər bir istiqamət üzrə spesifika­ya, iqlimə və ixtisaslaşmaya görə xüsusi bir biznes imkanları olma­lıdır. Hökumət üzvləri bu məsələ ilə bağlı öz təkliflərini hazırlasınlar. Bizim ümumi biznesin inkişafı kon­sepsiyamız var, müxtəlif alətlər var, o cümlədən güzəştli kreditlər və digər alətlər. Yəni, bunu indi nəq­liyyat marşrutları prizmasından da təhlil etsək, məncə yaxşı olar”.

Xatırladaq ki, Transxəzər Bey­nəlxalq Nəqliyyat Marşrutu 2014-cü ilin fevral ayında Azərbaycan, Qazaxıstan və Gürcüstanın müva­fiq strukturlarının iştirakı ilə yara­dılıb. Sonradan layihəyə Ukrayna, Rumıniya və Polşa qoşulub. Ha­zırda Çin–Qazaxıstan sərhədin­dən başlayan marşrut Qazaxıstan, Xəzər dənizi, Azərbaycan və Gür­cüstan ərazisindən keçərək Avro­paya qədər uzanır. Bütün marşrut boyunca vahid tarif yaradılıb, “va­hid pəncərə” prinsipi tətbiq olunur.

Azərbaycan Respublikası Pre­zidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə Orta Dəhlizlə artacaq yüklərin optimal ötürülməsi məqsədilə zə­ruri infrastrukturun genişləndiril­məsi, dəhliz boyu ölkələrin vahid tarif siyasətinin formalaşması is­tiqamətində aparılan məsələlə­rin beynəlxalq səviyyədə uğurla müzakirə edilməsi, eləcə də bu istiqamətdə ölkəmizdə vahid nəq­liyyat sistemi və gömrük əməliy­yatlarının səmərəliliyinin yüksəl­dilməsi istiqamətində aparılan uğurlu işlər gələcəkdə bu dəhlizlə daşımaların \sürətlə artmasına sə­bəb olacaq. Eyni zamanda, Orta Dəhlizin potensial imkanlarından səmərəli istifadə edilməsi əlverişli coğrafi mövqedə yerləşən Azər­baycanın iqtisadiyyatının dayanıqlı və davamlı inkişafına mühüm töhfə verəcək.

Ekspert rəyi

Təbriz YADİGAROV, 

Elm və Təhsil Nazirliyi İqtisadiyyat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, dosent

Orta Dəhlizdən keçən blok qatarı Çindən Avropaya yükləri orta hesabla 20-25 günə çatdı­rır ki, bu da nəqliyyat dəhlizinin əsas üstünlüklərindən biridir. Hazırda 10 milyon metrik ton və ya hər 200 min konteynerlə qiymətləndirilən bu marşrutun potensialının Azərbaycan, Qa­zaxıstan və Gürcüstan tərəfin­dən genişləndirilməsi istiqamə­tində mühüm işlər görülür. 

Nəqliyyat marşrutlarının şaxələndirilməsi və yüklərin çatdırılma sürətinin təmin edil­məsi üçün Orta Dəhliz ölkələri tərəfindən tariflərin formalaşdı­rılması, yüklərin bəyan edilməsi və tranzit yüklərin konsolidasi­yası məsələləri ilə məşğul ola­caq müəssisənin yaradılması­na ciddi ehtiyac duyulurdu. Bu məqsədlə 2023-cü il iyunun 22-də Azərbaycan və Qazaxıstan arasında nəqliyyat və logistika sektoru, rəqəmsallaşma, turizm, idman və mədəniyyət sahələrin­də əməkdaşlığı gücləndirmək üçün sənədlər paketi imzala­nıb. Sözügedən paketdə Orta Dəhlizin inkişafı məqsədilə iki ölkənin dəmir yolu şirkətlərinin nümayəndələri tərəfindən birgə logistika şirkətinin yaradılması ilə bağlı saziş mühüm əhəmiy­yət daşıyır. Sazişə əsasən, tariflərin unifikasiyası və bütün yüklərin Orta Dəhlizdə emalı ilə vahid şirkət məşğul olacaq. Şirkətin əsas vəzifəsi Çin və Avropa arasında yükdaşımaları həyata keçirmək, bütün proses­ləri mümkün qədər sadələşdir­məkdən ibarət olacaq. Yeri gəl­mişkın, əvvəllər marşrut boyu yüklərin çatdırılma müddəti 53 gün idisə, hazırda 18-23 günə endirilib. Yeni şirkət isə 2023-cü ildə yüklərin çatdırılma müddəti­ni 18 zəmanətli günə, daha son­ra 10-15 günə endirəcək. 

Yeri gəlmişkən, Transxəzər marşrutunu gəmilərsiz təsəv­vür etmək mümkün deyil. Son dövrlər ölkə başçısı İlham Əli­yevin təşəbbüsü ilə Azərbayca­nın Xəzər dənizində ən böyük ticarət donanmasının tərkibinin yenilənməsi dəniz nəqliyyatının rəqabətqabiliyyətini yüksəldərək bu dəhlizin potensial imkanların­dan istifadəni xeyli genişləndirib. Təkcə onu qeyd etmək kifayət­dir ki, 2023-cü ilin yanvar-iyun aylarında dəniz nəqliyyatında yükdaşımaların həcmi əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 21,7 faiz artaraq 4 milyon 514 min 700 ton təşkil edib. Ölkəmi­zin dəniz limanları tərəfindən isə 2023-cü ilin birinci yarımilliyində 6 milyon 328 min ton yükaşırma işləri həyata keçirilib ki, bunun da 82,4 faizi tranzit yüklərin pa­yına düşüb. 

Ümumilikdə, hesabat döv­ründə idxal-ixrac əməliyyatları üzrə 29 milyon 910 min 271 ton yük daşınıb. Bunun isə 4,8 fai­zi dəniz nəqliyyatına, 12,7 faizi dəmir yolu nəqliyyatına, 8,7 faizi isə avtomobil nəqliyyatına aid olub. Xarici ticarət əməliyyatları üzrə nəqliyyatın bütün növləri ilə daşınan yüklərin dəyəri isə həmin dövr üzrə 26 milyard 166 milyon 413 min ABŞ dolları təş­kil edib.

 “Xalq qəzeti” 16.07.2023